Knelpunt/risico

Als blijkt dat de bronaanpak en de organisatorische maatregelen niet leiden tot het voldoende reduceren van risico’s op de werkplek kan gebruik worden gemaakt van persoonlijke beschermingsmiddelen. Persoonlijke beschermingsmiddelen mogen dus pas worden gebruikt als de risico’s niet op een andere manier kunnen worden beperkt en zijn dus altijd het sluitstuk bij het treffen van maatregelen.
In de praktijk zijn er echter tal van situaties waarin bronmaatregelen onmogelijk zijn, of waar onvoldoende technische oplossingen kunnen worden toegepast om de risico’s op een effectieve manier te beheersen. In zulke situaties is het noodzakelijk om persoonlijke beschermingsmiddelen te gebruiken, eventueel als aanvulling op of in combinatie met andere maatregelen.

In de Europese richtlijn (89/656/EEG) wordt verstaan onder een persoonlijk beschermingsmiddel: “iedere uitrusting die bestemd is om door de werknemer gedragen of vastgehouden te worden ten einde hem te beschermen tegen een of meer risico’s die zijn veiligheid of gezondheid op het werk kunnen bedreigen, alsmede alle aanvullingen of accessoires die daartoe kunnen bijdragen.”

Maatregel/oplossing

Persoonlijke beschermingsmiddelen moeten geschikt zijn voor de risico’s waartegen ze bescherming bieden, zonder zelf een extra risico te vormen of het risico te vergroten. Daarnaast moeten persoonlijke beschermingsmiddelen zijn aangepast aan de werkomstandigheden en de individuele eigenschappen van de gebruiker, en mogen zijn geen extra hinder of irritatie veroorzaken.

Een werkgever moet persoonlijke beschermingsmiddelen gratis ter beschikking stellen voor die activiteiten waarvan de risico’s niet op een andere manier kunnen worden bestreden. Daarbij moeten duidelijke afspraken worden gemaakt over:

Aanschaf
Hanteer een inkoopprocedure, neem hierin op aan welke basisvoorwaarden de persoonlijke beschermingsmiddelen moeten voldoen. De inbreng van de werknemers bij de keuze van PBM is belangrijk. Met name het draagcomfort bepaalt in de praktijk of PBM daadwerkelijk worden gebruikt. Een belangrijk uitgangspunt is dat de gebruiker inspraak heeft in de keuze van beschermingsmiddelen

Verstrekking
Verstrekking vindt in het algemeen plaats op afdelingsniveau of via een centraal magazijn. Persoonlijke beschermingsmiddelen moeten gratis, dus zonder kosten voor de werknemer, worden verstrekt.

Ontvangstverklaring en registratie
Bij de verstrekking is het aan te bevelen om de gebruiker te laten tekenen voor ontvangst en de toepassing van persoonlijke beschermingsmiddelen te registreren.

Voorlichting en instructie
Na de keuze en verstrekking van PBM wordt voorlichting en instructie gegeven. Deze instructie moet periodiek worden herhaald.

Vervanging
Vervanging vindt plaats als dit nodig blijkt door vervuiling, verminderd draagcomfort, beschadigingen of slijtage. Maak afspraken over de periodieke vervanging van PBM.

CE markering
Persoonlijke beschermingsmiddelen moeten zijn voorzien van een CE- merkteken. Dit Ce merkteken geeft aan dat het betreffende middel aan de essentiële veiligheidseisen voldoet die er in Europa aan gesteld worden.

Aanvullende informatie

Persoonlijke beschermingsmiddelen worden in tal van situaties ingezet. Afhankelijk van de aard kan een onderverdeling worden gemaakt naar de aard van het risico waartegen het persoonlijk beschermingsmiddel bescherming moet bieden.

Categorie I
Lage risico’s; Hierbij moet gedacht worden aan beschermingsmiddelen die ingezet worden voor relatief lage risico’s. Eigenschap van deze categorie PBM’s is dat deze ingezet worden voor situaties die in worst case alleen tot zeer licht en herstelbaar letsel kunnen leiden. Tevens is de belemmering door het beschermingsmiddel laag. Er is veelal sprake van laagdrempelig gebruik. De beschermingsmiddelen worden vaak vervangen in plaats van onderhoud/reparatie.
Er is geen specifiek risico aan het gebruik van het betreffende beschermingsmiddel. Dergelijke beschermingsmiddelen zijn vrijgesteld. In de Verordening (EU) 2016/425 is, in artikel 8 van hoofdstuk 2, aangegeven dat dergelijke beschermingsmiddelen zijn vrijgesteld van het EG typeonderzoek.
Tot deze categorie behoren uitsluitend beschermingsmiddelen die de drager moeten beschermen tegen:

  • mechanische factoren die slechts oppervlakkige letsels veroorzaken (tuinhandschoenen, vingerhoeden, enz.);
  • vrij onschadelijke schoonmaakmiddelen waarvan de gevolgen gemakkelijk ongedaan zijn te maken (beschermhandschoenen tegen reinigingsmiddelen in verdunde oplossing enz.); 
  • de gevaren van het hanteren van warme voorwerpen, waarbij hij niet wordt blootgesteld aan een temperatuur van meer dan 50 °C, noch aan gevaarlijke stoten of schokken (handschoenen, schorten voor beroepsdoeleinden enz.); 
  • weersomstandigheden die niet uitzonderlijk of extreem van aard zijn (hoofdbedekking, seizoenkleding, schoenen en laarzen, enz.); 
  • kleine stoten, schokken en trillingen die geen vitale lichaamsdelen treffen en waarvan de gevolgen geen blijvend letsel kunnen veroorzaken (lichte hoofdbedekkingen ter bescherming van de hoofdhuid, handschoenen, lichte schoenen enz.); 
  • zonnestraling (zonnebrillen).

Op het middel dient een CE-markering te zijn aangebracht. De fabrikant mag zelf het CE teken aanbrengen. Er wordt geen notified body (zie Cat. II) betrokken bij categorie I beschermingsmiddelen.

Categorie II:
Beschermingsmiddelen die niet in categorie I of III vallen, zijn automatisch categorie II beschermingsmiddelen. Categorie II beschermingsmiddelen is een EG typeonderzoek vereist. Bij een dergelijk onderzoek wordt een onafhankelijke partij betrokken. Deze onafhankelijke partij (notified body ook wel NOBO) dient dan wel de bevoegdheid te hebben om dergelijke middelen te certificeren.

Onder deze categorie vallen veiligheidsschoenen, veiligheidshelmen, veiligheidsbrillen en gehoorbescherming.

Categorie III:
Complex ontwerp voor hoog risico situaties; In serie vervaardigde beschermingsmiddelen welke wel aan het EG typeonderzoek onderworpen worden. Tevens worden deze beschermingsmiddelen ingezet bij die situaties waarbij de gebruiker de acute effecten van de risico’s niet tijdig kan inzien of onderkennen. Er is door de complexiteit van het ontwerp sprake van beproeving door een notified body. De producent dient in het bezit te zijn van vastgestelde procedures waarmee het proces herleidbaar wordt geborgd.
Categorie III beschermingsmiddelen zijn van toepassing wanneer het gaat om beschermingsmiddelen van complex ontwerp die de gebruiker moeten beschermen tegen gevaren die dodelijk zijn of de gezondheid ernstig en onherstelbaar kunnen schaden, en waarvan de gebruiker naar de ontwerper aanneemt de acute effecten niet tijdig kan onderkennen.
Tot deze categorie behoren uitsluitend:

  • ademhalingsapparatuur met filters die beschermen tegen vaste en vloeibare aërosolen, of tegen irriterende, gevaarlijke, giftige of radiotoxische gassen;
  • ademhalingsapparatuur, met inbegrip van duikapparatuur, die de buitenlucht volledig afsluit; 
  • beschermingsmiddelen die slechts tijdelijke bescherming kunnen bieden tegen letsels door chemische factoren of tegen ioniserende stralingen; 
  • uitrusting voor werkzaamheden in hete omgevingen met effecten die vergelijkbaar zijn met die van een luchttemperatuur van 100 °C of hoger, met of zonder infrarode straling, vlammen of grote hoeveelheden wegvliegend gesmolten materiaal; 
  • Uitrusting voor werkzaamheden in koude omgevingen met effecten die vergelijkbaar zijn met die van een luchttemperatuur van -50 °C of lager; 
  • beschermingsmiddelen die bescherming bieden bij vallen van bepaalde hoogten; 
  • beschermingsmiddelen tegen elektriciteitsrisico’s bij werken bij gevaarlijke spanningen of die isoleren bij hoogspanning;

Categorie 0:
Categorie 0 zijn beschermingsmiddelen die niet direct onder de wettelijke regeling vallen. Dit zijn beschermingsmiddelen voor defensietoepassingen en ordediensten, middelen voor zelfverdediging en middelen aan boord van schepen en vliegtuigen.

Soorten PBM’s
Voor de productie van de pbm’s zijn diverse normen van toepassing. Een norm is de laatste stand der techniek om een product te maken.
Een overzicht van relevante normen is gegeven in het publicatieblad C22/59 van de EU.

Om de werknemer te beschermen staan de volgende middelen ter beschikking:

  • BESCHERMINGSMIDDELEN HOOFDBESCHERMING o.a. veiligheidshelmen/Lichte hoofddeksels/beschermende hoofddeksels
  • GEHOORBESCHERMING o.a. oorpluggen en -doppen/Helmen met kappen/Oorschelpen voor gebruik in combinatie met veiligheidshelmen.
  • OOG – EN GEZICHTSBESCHERMING o.a. Brillen met veren/ Ruimtezichtbrillen/brillen ter bescherming tegen röntgenstraling, laserstraling, ultraviolette, infrarode en zichtbare straling/gelaatsschermen/lashelmen en -kappen ( met de hand vast te houden, met hoofdband of op veiligheidshelm monteerbaar ). 
  • BESCHERMING VAN DE ADEMHALINGSWEGEN o.a. filtermaskers ter bescherming tegen stof, tegen gassen en tegen radioactieve stofdeeltjes/Van de omgevingslucht onafhankelijke ademhalingstoestellen met luchttoevoer/ Ademhalingstoestellen met opklapbaar lasmasker/Ademhalingstoestellen en uitrusting voor duikers/Duikerpakken. 
  • HAND – EN ARMBESCHERMING o.a. handschoenen/ter bescherming tegen mechanische invloeden ( stekende en snijdende voorwerpen, trillingen, enz .)/ter bescherming tegen chemische invloeden/ voor elektriciens, en antithermische Wanten/Armbeschermers. 
  • VOET – EN BEENBESCHERMING O.a. lage schoenen, hoge schoenen, kuitlaarzen, veiligheidslaarzen/Schoenen met veter – of haaksluitingen die snel geopend kunnen worden/Schoenen met extra neusversterking/Schoenen en overschoenen met hittewerend onderwerk/Schoenen, laarzen en overlaarzen ter bescherming tegen hitte/Schoenen, laarzen en overlaarzen ter bescherming tegen koude/Schoenen, laarzen en overlaarzen ter bescherming tegen trillingen 
  • HUIDBESCHERMING Huidbeschermende crèmes 
  • BESCHERMING VAN ROMP EN BUIKSTREEK o.a. vesten, jassen en voorschoten ter bescherming tegen mechanische invloeden ( scherpe voorwerpen, metaalspatten, enz)/Vesten, jassen en voorschoten ter bescherming tegen chemische invloeden 
  • BESCHERMING VAN HET GEHELE LICHAAM o.a. valbeveiliging/Lijnklemmen ( volledige uitrusting met alle noodzakelijke toebehoren)/Gordels (veiligheidsharnas)/Veiligheidskleding (tweedelige pakken, overalls)/Kleding ter bescherming tegen mechanische invloeden ( stekende en snijdende voorwerpen, enz .)/Kleding ter bescherming tegen chemische invloeden.

Normen en wetten

Arbeidsomstandighedenwet art. 3, 8, 11, 16
Arbeidsomstandighedenbesluit: Hoofdstuk 8
Warenwetbesluit persoonlijke beschermingsmiddelen
Verordening (EU) 2016/425 betreffende het ontwerp van persoonlijke beschermingsmiddelen
Richtlijn 89/656 betreffende het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen

Achtergrondinformatie

Inspectie SZW: Persoonlijke beschermingsmiddelen
Leidraad aanschafproces PBM’s door NEN
Site Euronorm: persoonlijke beschermingsmiddelen
Startpagina: Persoonlijke beschermingsmiddelen
www.arbokennisnet.nl dossier Persoonlijke beschermingsmiddelen
Site Arboportaal: Persoonlijke beschermingsmiddelen
Praktijkgids NEN Persoonlijke beschermingsmiddelen