Definitie
Onder staand werk wordt langdurig, plaatsgebonden (binnen 1m²) staand werken bedoeld. Meestal voert de werknemer bij staand werk, taken uit op een werkblad of aan een machine.
Langdurig staan is wat anders dan lopen. Staan betekent letterlijk op één en dezelfde plek blijven staan (binnen 1m² ).
Voorbeelden van staand werk binnen de productie kunnen zijn: het handmatig toevoegen van grondstoffen ter bereiding van producten of het handmatig inbrengen van flessen in de vullijnen. Veelal zien we dat hier naast staand werk, echter ook andere aspecten van lichamelijke belasting een rol spelen, zoals het tillen of repeterende karakter. De sterk machinegebonden of vaste stawerkplekken komen binnen de branche weinig voor.
Voor het aannemen van werkhoudingen zijn spierinspanningen nodig. De combinatie van een werkhouding en de daarbij benodigde spierinspanning bepaalt de mate waarin het lichaam belast wordt. In principe bestaat er geen ideale werkhouding. Vooral het afwisselen van houdingen is van belang; eenzijdige houdingen kunnen voorkomen worden door staan, zitten en lopen voortdurend af te wisselen.
Om ongunstige houdingen te voorkomen dient de keuze voor het type werkplek (zie Arbocatalogusblad “Beslisschema staand of zittend werk”)en de inrichting van de werkplek zoveel mogelijk afgestemd te worden op de afmetingen van het menselijk lichaam. In het Arbobesluit artikel 5.4 wordt dit gedefinieerd als: “werkplekken die volgens de ergonomische beginselen zijn ingericht.”
Gezien de hoge belasting van staand werk voor het menselijk lichaam verdient zittend werken in principe de voorkeur.
De reikwijdte van de armen en de kracht die de medewerker met de armen kan uitoefenen, is in een staande houding groter dan wanneer de medewerker zit. Ook is de medewerker mobieler wanneer hij of zij staand werkt. Daarom kan, als reikwijdte, kracht en mobiliteit van belang zijn, staan een zinvolle werkhouding zijn. Maar dat betekent niet dat er geen klachten kunnen ontstaan.
Knelpunten/risico
Te lange duurbelasting van staand werk veroorzaken jaarlijks veel lichamelijke klachten. Langdurig staand werk kan klachten veroorzaken van bijvoorbeeld de onderrug of van de vaten in de benen. Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan wanneer de werkplek onvoldoende ergonomisch is ingericht.
Welke factoren hebben invloed op risico’s bij staand werk
Onderzoek naar risico’s op het ontstaan van lichamelijke klachten door staan wijzen uit dat vooral de volgende factoren een belangrijke rol spelen:
- De duur
- De mogelijkheden om de werkhouding te veranderen: afwisseling in staan, lopen en zitten
- De ergonomische inrichten van de werkplek, zoals:
- de werkhoogte
- De reikafstanden, al dan niet in combinatie met tillen
- De been en voetruimte
- De beschikbare hulpmiddelen
Brancherichtlijn
- Staand werk dient, voor zover dit mogelijk is, voorkomen te worden. De noodzaak hiervan wordt bepaald aan de hand van het beslisschema staand of zittend werk.
- De inrichting van de werkplek moet volgens de ergonomische beginselen ingericht te zijn. Dit betekend dat de inrichting van de werkplek zoveel mogelijk afgestemd moet worden op de afmetingen van het menselijk lichaam. (Nb. Hierbij moet u denken aan de juiste werkhoogte, voldoende beenruimte, beperking van reiken e.d.)
- Staand werk mag maximaal 1 uur aaneengesloten te zijn en maximaal 4 uur per dag in totaal.
Brancheoplossing
Het risico op langdurig staand werken is vermijdbaar door:
- Toepassen beslisschema staand of zittend werk
- Afwisseling / rouleren van werkzaamheden
- Goede werkhoudingen en werkmethoden (voorlichting)
- Een goede ergonomische inrichting
- Aanschaf hulpmiddelen
Zie tevens Oplossingentabel
Risicobeheersing
Werken brengt, net als alle andere activiteiten, een zeker risico voor de gezondheid met zich mee. Het spreekt vanzelf dat het risico voor werknemers om door hun werk een ongeval te krijgen of arbeidsongeschikt te worden, zo klein mogelijk moet zijn.
Risico-inventarisatie en –evaluatie:
Volgens de Arbowet moet een bedrijf de gezondheidsrisico’s die de werknemers lopen tijdens hun werk inventariseren en evalueren en moet het op grond daarvan een plan maken om die risico’s zo nodig te verminderen. Voor meer informatie over de uitvoering van een risico-inventarisatie en –evaluatie zie www.rie.nl .
Zie voor uw branchespecifieke RI&E RI&E Dranken en Wijn — Site
Risicobeheersing:
Bij de beheersing van risico’s worden de risico’s beperkt tot een aanvaardbaar niveau door het treffen van maatregelen. Om dit effectief te doen, moet gebruik worden gemaakt van een systematische benadering; een strategie. Het idee hierachter is risico’s zoveel mogelijk aan de bron te bestrijden. Dit wordt de arbeidshygiënische strategie genoemd:
- Bron wegnemen: bijvoorbeeld inrichting stawerkplek
- Hulpmiddelen gebruiken of de bron afschermen: bijvoorbeeld plaatsen van ergomat
- Organisatorische oplossingen: bijvoorbeeld voorlichting over staand werk
- Persoonlijke beschermingsmiddelen
Oplossingentabel
De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Het kan voorkomen dat een ‘oplossing’ op meerdere niveaus betrekking heeft binnen de arbeidshygiënische strategie.
| Bron wegnemen | Hulpmiddelen/Afscherming bron | Organisatorische oplossingen | Persoonlijke beschermingsmiddelen |
| Toepassen beslisschema staand of zittend werk | Gebruik hulpmidelen bij staand werk (Ergomat/Veiligheidsschoenen) | Voorlichting staand werk | |
| Juiste inrichting stawerkplek binnen productie | |||
| Inrichting stawerkplek met zit-stasteun |
Normen en wetten
Arbobesluit Hoofdstuk 5 Afdeling 1: Fysieke belasting
Achtergrondinformatie
Dossier Lichamelijke Belasting FNV Bondgenoten
SDU (leverancier AI-blad nr. 8 Zittend en staand werk en nr. 29 Fysieke Belasting, niet gratis)