Knelpunt/risico

Definitie
Onder duwen en trekken wordt het handmatig in beweging brengen en verplaatsen van een last over een langere afstand verstaan, waarbij het lichaam zich in dezelfde richting beweegt als de last, zonder dat de last wordt gedragen. De krachten zijn in hoofdzaak horizontaal gericht. Bij duwen is deze kracht van het lichaam af gericht. Bij trekken naar het lichaam toe.

Knelpunt/risico:
Naast kans op lage rugklachten, is uit onderzoek gebleken dat werknemers die regelmatig moeten duwen en trekken 2,5 – 4 keer zoveel kans hebben op het krijgen van schouderklachten dan werknemers die niet duwen en trekken.

Welke factoren hebben invloed op risico’s bij trekken en duwen
Uit alle uitgevoerde onderzoeken rondom het risico op het ontstaan van lichamelijke klachten door trekken en duwen is gebleken dat vooral de volgende factoren een belangrijke rol spelen:

  • De trek- of duwkrachten voor het op gang brengen van de last
  • De trek- of duwkrachten voor het op gang houden van de last
  • Het totaalgewicht van de last (=gewicht van kar of pallet + belading) 
  • De frequentie
  • De verplaatsingsafstand
  • De aanwezigheid van obstakels (drempels, stoepranden) en hellende vlakken in de rijbaan; 
  • De lichaamshouding / trek- duwhouding
  • De kwaliteit van de roleigenschappen van de transportmiddelen (soort, grootte en lagering van de wielen); De effenheid van het loopvlak; 
  • de contacteigenschappen van de schoenen met de vloer (stroef of glad).

Maatregel/oplossing

In het Arbobesluit (Artikel 5.2) staat m.b.t. voorlichting het volgende beschreven:
Aan werknemers die arbeid verrichten waarbij sprake is van het handmatig hanteren van lasten wordt doeltreffende voorlichting en doeltreffend onderricht gegeven over:

  • de wijze waarop lasten gehanteerd worden;
  • de aan het handmatig hanteren van lasten verbonden gevaren voor hun veiligheid en gezondheid en de te nemen maatregelen om deze gevaren zo veel mogelijk te beperken en
  • adequate informatie verstrekt over het gewicht van de te hanteren last en, wanneer het gewicht van de last niet gelijk verdeeld is, over het zwaartepunt of de zwaarste kant van die last.

Een veel voorkomende valkuil bij voorlichting over fysieke belasting is dat er te snel wordt overgaan tot het voorlichten/instrueren van werknemers over goede werkhoudingen en het geven van werkinstructies, zonder zicht te hebben op de daadwerkelijk aanwezige risico’s en oorzaken.
“Het heeft geen enkele zin om werknemers voorlichting te geven over een goede werkhouding bij het trekken van een hand palletwagen, wanneer de trekkracht onacceptabel hoog is; Evenmin heeft het zin om een werknemer te instrueren hoe hij het beste een 50 l fust handmatig kan tillen.”

Stelregel bij voorlichting:

  1. eerst de risico’s en de oorzaken inzichtlijk maken: de risico-inventarisatie;
  2. dan een plan van aanpak maken, waarin de te nemen maatregelen beschreven staan: wie doet wat en wanneer en wat is het doel van deze maatregel;
  3. en dan aan de slag met het realiseren van de te nemen maatregelen, waarbij het geven van voorlichting een onderdeel zal zijn.

Toelichting en tips bij voorlichting

Aandachtspunten en tips voor de werkgever:

  • maak duidelijke afspraken over het maximale beladinggewicht;
  • inventariseer de noodzaak/wens tot aanschaf van extra of andere hulpmiddelen;
  • maak duidelijke afspraken over wanneer welk hulpmiddel ingezet moet worden;
  • streef naar roulatie van taken, afwisseling in werk en voldoende rust en pauzes;
  • draag zorg voor egale vloeren, zonder drempels (plaats zo nodig drempelplaten) en met zo min mogelijk hellingen;
  • verstrek stevig schoeisel dat voldoende de voet ondersteunt en een slipvrij profiel heeft;
  • verstrek goed materieel (wielen met kogellagering, goede grip) en besteed aandacht aan onderhoud (periodieke controle) van het hulpmiddel;
  • draag zorg voor goede instructie over hoe je op een veilige en gezonde manier objecten kunt duwen en trekken / training fysieke belasting. (regel dit intern, bijvoorbeeld door een deskundig medewerker (preventiemedewerker) of schakel een deskundige in.

Belangrijke aandachtspunten en tips bij duwen en trekken voor de werknemer zijn:

  • breng een last rustig in beweging (snel trekken duwen leidt tot een enorme verhoging van de trek- en duwkracht bij het in gang brengen van de last;
  • belaad de pallet of (steek)wagen niet te zwaar;
  • verplaats 1 rolcontainer per keer;
  • draag stevige schoenen met goede grip;
  • verwijder obstakels op de vloer;
  • zet zwenkwielen eerst in de rijrichting;
  • zet vooral bij zware lasten het gewicht van het lichaam in;
  • houd de rug recht;
  • gebruik altijd 2 armen/handen en houd ze recht voor het lichaam;
  • gebruik hulpmiddelen zoals een oprij plaat.

Specifieke tips voor duwen:

  • plaats handen op schouderhoogte;
  • plaats één voet voor de ander, er kan dan meer kracht gezet worden, beter te duwen;
  • hang iets voorover, het eigen lichaamsgewicht is dan te gebruiken bij het duwen van de last;
  • zet de voorste voet ter hoogte van de borst.

Specifieke tips voor trekken:

  • plaats handen op ellebooghoogte;
  • plaats één voet achter de ander, er kan dan meer kracht gezet worden, beter te trekken;
  • hang iets achterover, het eigen lichaamsgewicht is dan te gebruiken bij het trekken van de last;
  • trek vanuit de armen, beweeg de armen daarbij naar het lichaam;
  • draai en duw nooit tegelijk, doe of het een of het ander, zorg dat je handen en je voeten in dezelfde richting wijzen.